Onderzoek Transgenders en Religie

Een steun in de rug

Onderzoek Transgenders en Religie

De werkgroep transgender, religie, levensbeschouwing en ethiek

Auteurs: Marjolijn Distelbrink en Yvo Manuel Vas Dias

1 Een onderzoek naar transgenders en religie

Inleiding

Binnen de verschillende religies en levensbeschouwelijke stromingen is

transseksualiteit een moeilijk besproken onderwerp. Veel religieuze

transseksuelen of transgenders komen daardoor in conflict met hun geloof

en zichzelf. Gevoelens als schuld en schaamte kunnen het transproces

vertragen. Vragen als ‘mag ik snijden in een gezond lichaam’ of ‘accepteren

God en mijn familie mijn transidentiteit’ blijven vaak onbeantwoord. Om

transgenders die vragen hebben op het gebied van religie en hun proces te

ondersteunen is naar aanleiding van de landelijke transgender conferentie T3

georganiseerd door stichting T-Image in samenwerking met de

Schorerstichting, in 2004 de werkgroep transgender, religie,

levensbeschouwing en ethiek opgericht. De werkgroep zet zich ervoor in

binnen en tussen religieuze instellingen en stromingen de gedachtenvorming

over transseksualiteit of transgenderisme en religie op gang te brengen.

Voorts is een netwerk in oprichting waar religieuze transgenders,

transseksuelen, interseksuelen en iedereen die zich niet thuisvoelt in één

gender terecht kunnen voor discussie, informatie en uitwisseling met

gelijkgestemden.

De werkgroep begon met te constateren dat er weinig inzicht is in

belemmeringen of ondersteuning die transgenders, transseksuelen en

anderen met vragen op het gebied van genderidentiteit ondervinden van

religieuze instellingen of stromingen. In april 2005 is de werkgroep daarom

een onderzoek gestart onder religieuze en levensbeschouwelijke

transgenders. Met dit onderzoek wil de werkgroep in de toekomst de

religieuze / levensbeschouwelijke / pastorale zorg voor transgenders en

transseksuelen helpen verbeteren. De opzet en uitkomsten van het

onderzoek worden in deze brochure beschreven.

Het onderzoek

Om een indruk te krijgen van de steun of belemmeringen die transgenders

hebben ervaren van religieuze instellingen of van religieuze of

levensbeschouwelijke stromingen tijdens hun proces, is een korte vragenlijst

uitgezet. Deze is via internet verspreid en onder de aandacht gebracht van

mogelijke respondenten via verschillende fora en websites voor

transseksuelen, transgenders of meer algemeen voor iedereen die zich niet

thuisvoelt in de tweedeling man/vrouw. Daarnaast is de lijst onder de

aandacht gebracht via het persoonlijke netwerk van de casemanager van de

werkgroep. Deelnemers hadden de mogelijkheid te reageren in de periode

tussen april 2005 en februari 2006. In totaal zijn 38 ingevulde vragenlijsten

geretourneerd.

Wie namen deel?

De deelnemers aan het onderzoek variëren onderling in achtergronden. De

oudste is 57, de jongste 20 jaar (met een gemiddelde van 42 jaar). De

meesten zijn van huis uit protestants (17) of katholiek (11). Enkelen zijn

opgevoed binnen overige Christelijke stromingen (3) en twee respondenten

hebben een joodse achtergrond. Vijf respondenten zijn niet religieus

opgevoed. Op het moment van bevraging is krap een derde nog geaffilieerd

met de Christelijke kerk. Veel respondenten hebben hun eigen weg in het

geloof gezocht in verschillende spirituele stromingen of zich geheel van het

geloof afgekeerd.

De genderidentiteit van de deelnemers aan het onderzoek loopt onderling

uiteen. Een klein deel identificeert zich als ‘man’ of ‘vrouw’ (na transitie).

Een ander deel als transseksueel of travestiet. Een tamelijk groot aantal zegt

zich niet eenduidig man of vrouw te voelen, maar voelt zich bijvoorbeeld

genderbender, transgender, intergender, berdache of androgyn. Eén

respondent is interseksueel.

2 Steun vanuit het geloof?

Het hoofdonderwerp in het onderzoek vormde de vraag of respondenten

vanuit het geloof dat zij van huis uit meekregen, steun hebben ondervonden

bij hun proces, of dat zij hierin juist zijn belemmerd.

De meerderheid: weinig steun

In veel gevallen blijkt de kerk waarbij respondenten waren aangesloten in

hun jeugd weinig positiefs te hebben bijgedragen aan de zoektocht naar de

genderidentiteit of aan het veranderingsproces. Vooral van huis uit

katholieken zeggen bijna nooit steun te hebben gekregen van de kerk. Twee

derde van degenen die nog gelovig waren in de periode waarin zij zich

bewust werden van het feit dat hun genderidentiteit niet (geheel)

overeenkwam met hun biologische identiteit, zeggen geen ondersteuning te

hebben ervaren vanuit het geloof of de kerk waarbij zij waren aangesloten.

Naar het idee van een aantal van hen heeft het gebrek aan steun of de

negatieve bejegening door de kerk hun proces vertraagd, soms in ernstige

mate.‘Een funeste invloed, het heeft mede de transitie 35 jaar uitgesteld’. (R8,

van huis uit katholiek, 55 jaar)

Hoe komen respondenten tot hun negatieve oordeel over de kerk? Uit

toelichtingen blijkt dat een deel van de ondervraagden het onderwerp

transseksualiteit of aanverwante identiteitsvragen nooit heeft durven

bespreken, gezien de afkeurende houding van de kerk als het bijvoorbeeld

gaat om seksualiteit in het algemeen of homoseksualiteit in het bijzonder.

‘Steun? Nee. Ten eerste wist ik niet eens dat je transgender kon zijn. Ik had

wel een gevoel dat er met mij iets niet klopte op het punt van seksuele

identiteit, maar als ik zag hoe er binnen de gereformeerde kerk in die tijd en

op de plek waar ik opgroeide bijvoorbeeld op homoseksualiteit werd

gereageerd, dan zou ik op ondersteuning allerminst hebben kunnen

rekenen', (R20, van huis uit gereformeerd, 49 jaar)

Anderen vertelden wel iets aan een predikant of vertrouwenspersoon en

kregen met ronduit negatieve reacties te maken, en hebben het verder

daarbij gelaten.

‘Steun? Neen, op jonge leeftijd 14 jaar héél negatieve reacties van een

godsdienstleraar.’ (R8, van huis uit katholiek, 55 jaar)

Weer andere respondenten hielden vol, maar moesten vechten voor de

acceptatie van hun proces. ‘(Ik kreeg) weinig echte ondersteuning;

het was en is meer een opeisen van aandacht om over transgender-zijn

te kunnen praten. Het ontbreken van ondersteuning is één van de oorzaken

die mijn proces vertragen.’ (R14, van huis uit protestants (hervormd), 33 jaar)

De minderheid: wel steun

Gelukkig blijkt het negatieve beeld van de kerk als bron van steun niet voor

iedereen op te gaan. Een derde van de ondervraagden kreeg (deels) wél

steun vanuit de kerk bij hun zoektocht naar hun genderidentiteit. Soms tot

eigen verbazing.

‘Ik ben zeer goed opgevangen en kreeg alle hulp, begrip en ondersteuning.

Met name van de predikant en de mensen die meer met de organisatie en

bestuur van de kerk betrokken waren. Ook kerkleden hebben het begrip

'liefde voor de medemens' uitgedragen, hoewel dat in een enkel geval botste

met gevoelens van 'mag dit wel van God?'. Aan het begin van mijn proces

stond ik voor de keus: óf ik ga naar de kerk en vraag daar mijn hulp, rust en

liefde, óf ik ga naar de kroeg om daar mijn medemens te ontmoeten. (..) Ik

heb gemerkt dat op de plek waarvan ik dacht afgewezen te worden (de kerk)

ik met veel liefde en begrip ontvangen ben, terwijl de kroeg (lees: de straat)

veel meer afwijzend reageerde. Deze hulp die ik ontving heeft mij sterk

gemaakt, met vertrouwen dat God NIET afwees, waardoor afwijzing op

straat beter te dragen/te hanteren was. Ik ben me ook bewust dat ik hierin,

en het kerkje waar ik kwam/kom, een uitzondering zijn (althans uit de

ervaringen die ik hoor).’ (R18, van huis uit protestants (hervormd), 52 jaar)

‘Ja, volop zelfs. Mijn oorspronkelijke angst dat er ruimte zou zijn in mijn

gemeente is in het geheel niet uitgekomen. Een meedenkende predikant en

dito kerkenraad hebben me alle ruimte gegeven om er open over te praten

en fundamentele antwoorden te vinden’. (R22, van huis uit gereformeerd, 42

jaar)

Sommigen moesten hiervoor wel eerst vechten, of kregen niet vanzelf de

steun die ze zochten. En bovendien: ook al was er steun, dan was deze niet

altijd volledig. De gevoelens werden bijvoorbeeld erkend, maar vanuit de

kerk werd gesteld dat de respondent niets aan zijn of haar lichaam mocht

veranderen.

‘Steun? Ja, de predikant van onze gemeente wist niet van transseksualiteit af

en is toen op zoek gegaan of er binnen ‘onze kring’ (gereformeerde

gezindte) iets hierover bekend was. Hij vond het ‘Lindeboominstituut’ uit

Ede bereid om hier onderzoek naar te doen en een richtlijn / handvat te

schrijven hoe een en ander ethisch ingevuld kon worden. Het heeft me

geholpen maar – achteraf gezien – ook belemmerd. Geholpen doordat ik

liefde en een zekere acceptatie vond. Steun ook, ik was 16 en kon geen kant

op… een luisterend oor en aanwezigheid in die moeilijke periode van

twijfel, vragen en uiteindelijk onder ogen durven zien. Maar ook belemmerd.

Ik mocht ‘die gevoelens’ hebben maar verder mocht ik geen stappen nemen.

Het was een kruis dat ik, hoe moeilijk ook, had te dragen’. (R29, van huis

uit protestants (hervormd), 33 jaar)

‘Ik heb voor mijn “comingout” bedankt voor deze gemeente. Ik wist dat mijn

genderidentiteit veel commotie zou veroorzaken. Daarnaast had ik

ook weinig binding met deze gemeente. Ik was een lid op papier. Maar na

het bedanken voor deze gemeente heb ik nog wel een tijdje contact gehad

met de predikant. Eigenlijk wist hij zich er geen raad mee. Wel was zijn

mening dat je niets aan je lijf mag veranderen. Zo ben je eenmaal ter wereld

gekomen. Hoe verknipt ook. Wel respecteerde hij mijn besluit om er toch

iets aan te doen’. (R6, van huis uit protestants, 42 jaar)

Deze voorbeelden laten zien dat het zeker niet vanzelfsprekend, maar ook

niet in alle gevallen onmogelijk is om steun vanuit de kerk te krijgen tijdens

het proces, zelfs al zijn de verwachtingen vooraf laaggespannen of negatief.

Er zijn religieuze instellingen of personen daarbinnen die ondervraagden

met raad en daad bijstonden bij hun vragen, of die een denkproces op gang

brachten. Ze zijn echter niet altijd gemakkelijk te vinden. Er is bij veel

instellingen behoorlijk wat onbegrip, en dit leidt niet bepaald tot

vertrouwen.

‘Ik werd afgewezen door de predikant. In het verleden heb ik wél positieve

ervaringen gehad met een predikant en werd volledig geaccepteerd. Echter,

de huidige kon er totaal niet mee overweg. Kortgeleden ben ik verhuisd en

bij het bezoek van een diaken kreeg ik meer een positieve indruk van de

nieuwe kerk. Zij nodigde me uit om de kerk eens te bezoeken als vrouw. Hoe

ik dit ervaar moet ik nog afwachten. (..) Het instituut kerk heeft bij mij toch

een grote teleurstelling bezorgd. Het zal lang duren eer het vertrouwen weer

terug is.’ (R19, van huis uit protestants, 55 jaar)

Religiositeit of spiritualiteit wél een bron van steun

Ook al leveren kerkelijke instellingen voor veel respondenten weinig

positiefs op, religiositeit of spiritualiteit in het algemeen wordt door een

aantal wel degelijk genoemd als bron van steun, ook los van de zoektocht

naar een eigen genderidentiteit.

‘Ik heb mij bewust uit laten schrijven als katholiek bij de burgerlijke stand,

omdat ik bij geen enkele religieuze stroming meer wil behoren. Ik ben van

mening dat religie in jezelf zit, daar is geen instituut voor nodig. Mijn transzijn

heeft hier niets mee te maken. Heb me de afgelopen jaren verdiept in

oosterse filosofie en stromingen, en new-age. Ben een spiritueel mens maar

zonder tot een religie te behoren’. (R11, van huis uit katholiek, 50 jaar)

Vermoedelijk heeft de Christelijke opvoeding in de jeugd van respondenten

eraan bijgedragen dat velen in de loop van hun leven op zoek zijn gegaan

naar spirituele inzichten. Onder andere het boeddhisme, het sjamanisme en

regressietherapieen worden genoemd als bronnen van (spirituele) steun bij

de zoektocht naar een eigen genderidentiteit. Met name stromingen die de

strakke tweedeling tussen de seksen nuanceren of geen keuze tussen man en

vrouw forceren worden beschouwd als een enorme steun in de rug.

‘Wat voor mij wel belangrijk is, is dat ik in de loop van mijn leven diverse

religieuze ervaringen heb gehad. In die ervaringen kwam ik in een soort

bewustzijn waarin gender/ sexe geen rol speelt. Een soort genderneutraal

bewustzijn, zou je kunnen zeggen, zij het dat gender daarin afwezig is. Dat

ervoer ik eerst als vreemd, later vooral heel plezierig. Bij voorbeeld de Brief

aan de Galaten: 'in Christus is man noch vrouw'’. (R33, van huis uit protestants, 42 jaar)

Ik heb veel kennis opgedaan in de spirituele wereld, waardoor ik een nieuw

eigen religieus beeld heb kunnen vormen, ook het Christendom heeft nu een

plaats gekregen voor mij, veel van de uitgangspunten en ideeën uit het

christendom zijn achteraf waardevol gebleken. (..)

Regressietherapie en ook intensieve begeleiding door een paranormaal gids

hebben mij langzaamaan naar een waardevol leven geleid. (..) Ik krijg ook

steeds meer inzicht in waarom ik transgender gevoelens heb (gehad). (..) Ik

heb heel duidelijk intens verlangd naar een vrouwenlichaam, dus

transseksuele gevoelens. Ik zie er van komen dat het over gaat. (..) Door de

regressietherapie ben ik me er langzaam steeds meer van bewust dat ik ooit

wel een vrouwenlichaam gehad heb, en dat dit misschien ook nog weer kan

komen. Het is niet voor niks dat ik nu een mannenlichaam heb. Ik heb iets te

leren in dit lijf. Door de boel aan te passen zou ik een kans missen mijn

levensles te leren, hoe moeilijk deze les ook is’ (R36, van huis uit

protestants, 44 jaar)

‘Uiteindelijk kwam ik via het Tibetaans boeddhisme terecht bij het

voorboeddhistische “bön”. Dit is een natuurreligie met veel sjamanistische

kenmerken. Eén van de kenmerken van deze soort sjamanisme is “gender

crossing”. Voor mij was zeer helend dat ik de “Vajrayogini” praktijk

beoefen, waarbij ik me moet visualiseren en “verbeelden” als Vajrayogini,

een emanatie van de boeddha als 16 jarig erg mooi meisje. Dit was

belangrijk omdat mijn lichaams- en zelfbeeld, net als bij bijna alle

transseksuelen, zeer beschadigd was. Dit komt, omdat het officiële

transformatie proces een hele tijd alleen de keuze bood tussen “volledig”

getransformeerde mannelijkheid of vrouwelijkheid. Tantrische tradities en

vooral ook shamanisme bieden de mogelijkheid om deze verscheurdheid te

helen. Als sjamaan ben ik nu dichter bij de kern van mijn wezen, dat net

zoals mijn lichaam, androgyn wil zijn. Dit beeld van de androgyn benader ik

nu bewust, als bron van spirituele kracht en helder weten. Ik vind dat ik in

dit opzicht een gezegend mens ben’. (R2, van huis uit joods, 42 jaar)

Andere respondenten hebben hun eigen weg gezocht binnen het Christelijk

geloof en vonden daar uiteindelijk een eigen vorm die hen wél steun bood

bij hun proces. Vaak betekende het een meer individuele invulling van het

geloof, los van de kerk.

‘Ik ben mijn eigen weg gegaan. Ben niet verbonden aan een kerk of

gemeente. Ik heb mijn eigen levensovertuiging en voel me hier lekker bij. En

ontloop zo ook de normerende trekjes van de gelovige Christen’. (R6, van

huis uit protestants, 42 jaar)

‘Ik ben niet veranderd van religieuze overtuiging. Ik ben belijdend lid van

een hervormde gemeente. Ik ben wel genuanceerder gaan denken en minder

strak in ‘de leer’. Dat heeft niet alleen te maken met mijn identiteit maar is

ook een gewone ontwikkeling. Wel heeft dit ertoe geleid dat ik als man ben

gaan leven en stap voor stap kijk hoe ik verder wil eventueel. Dit kan niet

iedereen binnen de gemeente met me meemaken, zij zien dit toch als een

stap te ver. Helaas…’ (R27, van huis uit protestants, 33 jaar)

3 Wat te doen?

De belangrijkste belemmeringen

Willen de traditionele kerken voor meer mensen een steun in de rug zijn bij

een proces van verandering of een zoektocht naar hun sekseidentiteit, dan

moet er heel wat veranderen. Door veel respondenten wordt aangegeven dat

er binnen de Christelijke kerk weinig openheid is ten aanzien van

sekseveranderingen of personen die zich niet geheel vrouw of geheel man

voelen.

‘Ik hoor teveel, te vaak, dat transseksuele mensen zich moeten aanpassen,

op de achterste bank moeten gaan zitten, getolereerd worden doch niet

geaccepteerd, zich beschaafd moeten kleden (waarbij beschaafd inhoud dat

men zich niet mag kleden zoals men is terwijl ieder ander dat wel doet). Er

is veel onkunde, er is veel bijbeluitleg uit de losse pols. Eigen mening of idee

schijnt ineens het woord van God te zijn.’ (R18, van huis uit hervormd, 52

jr)

Enkelen melden dat dit ook geldt binnen de Islam en binnen het Jodendom.

Áls er al openheid is ten aanzien van deze onderwerpen binnen de kerk,

betekent dit niet vanzelf dat er ook ondersteuning is voor het proces van

lichamelijke verandering, zoals al eerder naar voren kwam.

‘Duidelijk moet hier iets aan veranderen. Naast de gesprekken met de

predikant heb ik me georiënteerd door een aantal christelijke artikelen te

lezen. Het enige wat men weet te bedenken is dat je je niet moet laten

transformeren. Je mag best TS zijn maar het lijdzaam ondergaan. Ruimte

om een transitie te ondergaan is er niet. 'Plus' punt is wel dat ze je niet zo

afbranden als homoseksuelen. De bijbel geeft hierin geen handvaten’. (R6,

van huis uit protestants, 42 jaar)

Wat moet er gebeuren?

Voordat transgenders kunnen worden ondersteund vanuit de Christelijke

kerk of andere grote stromingen als de Islam en het Jodendom is er volgens

de respondenten nog een lange weg te gaan.

‘Transgenders hebben geen plaats in de hierboven genoemde tradities en

dat is omdat ze transgenders volledig afwijzen en zouden willen vernietigen

als ze de kans kregen. De verzen in de Torah die altijd worden aangehaald

in de discussie over jodendom en homoseksualiteit, gaan in wezen over

transgender gedrag. Dit vind ik een onverteerbaar feit en dus heb ik me

gewend tot die tradities die voor “two spirit people” een eerbiedwaardige

plaats hebben ingeruimd’. (R2, van huis uit Joods, 42 jaar)

Velen hebben er weinig vertrouwen in dat kerken ooit een veilige of

ondersteunende plek kunnen zijn voor transgenders. Er is veel scepsis.

‘De enige “begeleiding” van reguliere religies bestaat er uit dat ze moeten

erkennen dat genderverschillen er niet toe doen. Dat zullen deze religies

niet kunnen. En dus is het nutteloos voor transgenders in die religies te

blijven functioneren.’ (R2, van huis uit Joods, 42 jaar)

Toch is er volgens sommigen verandering mogelijk. Opvattingen over

transseksualiteit en aanverwante thema’s zijn bijvoorbeeld in de ogen van

verschillende respondenten meer cultureel of ideologisch bepaald dan dat ze

gebaseerd zijn op het geloof. Niet aanwijzingen in bijbelteksten maar de

opvattingen van personen in de kerk bepalen de afwijzing.

‘Het conservatisme binnen de Katholieke kerk ten opzichte van

“andersgeaarden” heeft volgens mij niet zo veel te maken met wat in de

Bijbel staat, maar veel meer met hoe het een en ander geïnterpreteerd wordt

binnen een bepaalde culturele context. Daar moet inderdaad iets aan

gedaan worden’. (R32, van huis uit katholiek, 43 jaar).

‘De meeste geloven zijn vanuit de fundamentalistische visie niet tolerant

tegenover mensen met een andere genderidentiteit zoals homoseksuelen en

transgenders. Naar mijn eigen mening is dit op basis van een bijbelse visie

niet nodig, maar zo zit denk ik toch de kern van het geloof in elkaar. Mensen

vormen een groep waarin bepaalde standpunten geacht worden door alle

leden gedeeld te worden. Homoseksualiteit en transgenderisme (En alles

wat daar onder valt) wordt als ziekte gezien, en als dusdanig behandeld. Op

die basis is geen goede begeleiding mogelijk. Om goede begeleiding te

kunnen geven zou men eerst moeten accepteren dat het geen ziekten zijn, en

ook geen zaken waar een God iemand op zal afwijzen. God houdt

onverwaardelijk van iedereen zoals diegene is, dat is wat ik dan nog wel

geloof’ (R26, van huis uit protestants, 24 jaar).

Wil de kerk meer een bron van steun vormen, dan moet er onder andere

meer openheid komen en meer acceptatie van transgenders. Bijvoorbeeld

door in een preek eens aandacht besteden aan deze thema’s, zoals in een

enkele kerk wel is gebeurd.

‘Toen ik voor mijzelf duidelijkheid had en mijn keus voor de medische

ingreep naar God toe kon verantwoorden, is er een weg uitgestippeld om in

de gemeente mijn eigen plek te kunnen behouden. De kerkenraad heeft zich

erover uitgesproken (wel verlegen met de zaak, maar geen grond voor een

afwijzing en ze kenden mij een volwaardige plek toe binnen de gemeente).

En toen ik vervolgens in de andere, gewenste, sekserol ging leven is de

gemeente via een bijlage bij het kerkblad hiervan op de hoogte gebracht met

een uitnodiging voor een gemeenteavond om over deze problematiek door te

praten. Daarvoor waren prof. Douma (ethicus) en ds Mark van Leeuwen

(één van de schrijvers van het Lindeboomrapport over transseksualiteit)

uitgenodigd. Ik heb zelf alleen maar positieve reacties ontvangen en voel me

volledig geaccepteerd als man, als persoon in de gemeente’. (R22, van huis

uit gereformeerd, 42 jaar)

Om openheid te realiseren is stap 1 dat er meer kennis komt over

transseksualiteit en de relatie met het geloof, en dat er theologische studies

worden verricht naar dit onderwerp. Zo kunnen misvattingen die er bestaan

worden bestreden en kan er voorlichtingsmateriaal worden geleverd aan

kerken. Enkele voorbeelden van misvattingen of vreemde interpretaties

kwamen in de enquêtes naar voren.

‘Ik geloof sowieso niet meer in het dogma van de kerk dat travestie of

transseksualiteit zondig of anderszins niet goed is. Die passage in

Deuteronomium over mannen en vrouwenkleren schijnt ook niets met

travestie te maken te hebben, maar met een heidens ritueel waarbij

mannelijke priesters zich in vrouwenkleding hulden om vruchtbaarheid of

regen of zoiets af te dwingen. Dát was de Here een gruwel’. (R30, van huis

uit hervormd, 37 jaar).

‘We zeggen ook niet dat wanneer er kinderen geboren worden met een

hartafwijking of een klompvoet dat je daar niets aan mag doen omdat God

je zo geschapen hebt. Voor mij ligt dat op één lijn, is er geen principieel

onderscheid. Je mag werken aan de gebrokenheid in deze wereld. (….)Wat

betreft de teksten in 1 Kor. 7 (blijven in de staat waarin je geroepen bent). Ik

kan hier niets mee wanneer dit zou slaan op transseksualiteit. Ik ben als

baby gedoopt en hoor bij God, moet ik in die staat blijven? Deze tekst heeft

alles te maken met het sociale leven uit die dagen, wanneer die tekst

letterlijk neemt zou dat ook betekenen dat je niet van werkgever mag

veranderen. Niemand interpreteert die tekst op deze wijze. Het gaat

uiteindelijk om je innerlijke zijn’. (R22, van huis uit gereformeerd, 42 jaar)

Kennis kan leiden tot een verbeterde hulpverlening.

‘Binnen kerken enz ligt daar een taak binnen het pastoraat: dat dominees en

priesters niet schrikachtig reageren wanneer zich iemand bij hen meldt voor

pastorale ondersteuning in verband met transgenderproblematiek.

Daarnaast kan een officiële handreiking tot gesprek gemaakt worden, op

landelijk niveau, voor het gesprek in lokale geloofsgemeenschappen over

transgenderproblematiek, hoe mensen op lokaal niveau daar in staan. Dit

kan de houding ten opzichte van transgenders in parochies en gemeenten

weer positief beïnvloeden. Verder is er in de geschiedenis van

kloostergemeenschappen binnen de Christelijke traditie materiaal te vinden

over mensen die we nu transgender zouden noemen. Gerichte studie

daarnaar kan heel zinvol zijn.’ (R33, van huis uit protestants, 42 jaar).

Een enkeling meent overigens dat er ook binnen meer ‘verlichte’ stromingen

zoals het boeddhisme nog onbegrip is, dat met meer informatie kan worden

bestreden.

Enkele respondenten stellen dat meer dialoog op gang gebracht moet

worden, binnen religies of ertussen.

‘Naar mijn mening zou een platform overkoepelend moeten zijn over

religieuze stromingen heen, waarbij iedere stroming in zijn of haar eigen

tempo en met behoud van identiteit genoemde aspecten mbt transgender zou

moeten gaan integreren. Dit alles zonder het doel uit het oog te verliezen:

de dialoog activeren en actief houden tot dat die niet meer nodig is’ (R18,

van huis uit hervormd, 52 jaar).

Gesprekken met lotgenoten worden tot slot door enkelen aangeprezen als

ondersteunend, maar deze oproep heeft niet per sé met religiositeit van doen.

‘Er zou een soort maatschappelijke organisatie moeten zijn waar je door

middel van ontmoetingen met “lotgenoten” en gespreksleiders je eigen

verhaal kan doen en zodoende uit je isolement kan raken. Want dat speelt

erg bij “ons mensen”. (R19, van huis uit protestants, 55 jaar)

Er zijn overigens al enkele religieus georiënteerde groepen.

Informatie hierover vindt u op de volgende pagina.

Conclusie

Duidelijk is in elk geval dat steun vanuit religieuze instellingen niet

vanzelfsprekend is en dat er nog een lange weg te gaan is voordat mensen

met vragen over hun genderidentiteit als vanzelf terecht kunnen bij een

instelling of vertegenwoordigers van een levensbeschouwelijke stroming.

Voor dominees, pastors, priester, geestelijke verzorgers, rabbijnen, pandits,

theologen, boeddhistische leraren, imams en andere geestelijken ligt een

taak weggelegd. Met behulp van persoonlijke rituelen, teksten, verhalen uit

religieuze boeken kan men religieuze transseksuelen een gevoel geven dat

ze geaccepteerd worden als transman of transvrouw. De werkgroep hoopt

dat dit onderzoek voor geestelijk leiders uit verschillende religies aanleiding

kan zijn om contact op te nemen, kennis te verzamelen die transgenders kan

helpen en een dialoog op gang te brengen over religie en transgenderisme.

4 Contact en informatie

Transgender vriendelijke religieuze organisaties of personen

In dit onderzoek is expliciet gevraagd naar namen van instellingen,

netwerken of personen die spirituele ondersteuning kunnen bieden bij

veranderingsprocessen of die open staan voor transgenders. Sommige

respondenten noemden in het algemeen stromingen als het humanisme,

boeddhisme of de remonstrantse kerk als ondersteunend. Heeft u zelf

relevante contacten of informatie waaraan anderen iets kunnen hebben, laat

het ons weten.

Nationaal en Internationaal Netwerk

Door verschillende ondervraagden is aangegeven dat zij veel steun hebben

gehad aan contact met andere transgenders die uit een zelfde religieus milieu

afkomstig zijn. Naar aanleiding hiervan is besloten een netwerk op te zetten

waar religieuze of levensbeschouwelijke transgenders elkaar kunnen vinden

en met elkaar informatie en ervaringen kunnen uitwisselen.

De werkgroep transgender, religie, levensbeschouwing en ethiek

http://transenreligie.blog2blog.nl

Transgender Religion Global Network - Transgender Friendly Religious Alliance 

http://transgenderreligionglobalnetwork.blogspot.nl 

International Transgender Buddhist Sangha 

http://transgenderbuddhism.blog2blog.nl

International Network for Transgenders with a Jewish Background

http://transgenderandjewish.blogspot.nl

 International Network for Transgenders with a Jewish Background

http://transgenderandjewish.blogspot.nl

19:13 - 17/6/2011